पाऊस लांबल्याने तालुक्यावर दृष्काळाचे सावट... प्रशासनाने सज्ज राहण्याची गरज.. महेंद्र बोरसे

सा. श नैश्वर टाइम्स वृत्तसेवा 

नांदगाव (नाशिक ) संतोष कांदे 

मृग नक्षत्राच्या अगोदरपासून बरसलेल्या पावसामुळे तालुक्यातील शेतकऱ्यांनी खरीपाच्या पेरण्या आटोपल्या, मात्र त्यानंतर पावसाने मोठी विश्रांती घेतल्याने शेतकऱ्यांचा जीव टांगणीला लागला असल्याचे चित्र अवघ्या तालुक्याचे आहे. त्यावर तालुका प्रशासनाने कागदी घोडे न नाचवता सत्य परिस्थिती वेळेत जिल्हा प्रशासनाला कळवून आपत्ती व्यवस्थापना करिता तयार असण्याची गरज असल्याचे राष्ट्रवादी काँग्रेस चे तालुकाध्यक्ष महेंद्र बोरसे यांनी एका प्रसिद्धी पत्रकाद्वारे कळवले आहे.

     दोन वर्षांपूर्वी दृष्काळ असताना ही केवळ तालुका प्रशासनाच्या हलगर्जीमुळे तालुक्यात दृष्काळ जाहीर होऊ शकला नाही, मात्र जनमताचा रेटा वाढला म्हणा किंवा स्थानिक लोकप्रतिनिधीच्या पाठपुराव्यामुळे शेतकऱ्यांना पीक विम्याचा आधार मिळाला. यंदा ही तशीच परिस्थिती उदभवल्याचे दिसून येत आहे. त्यामुळे तालुका प्रशासनाने सज्ज असण्याची गरज असल्याचे श्री. बोरसे यांनी म्हटले आहे.

  चालु खरीप हंगामात आपत्कालीन ( अतिवृष्टी/ दुष्काळ) परिस्थिती उद्भवल्यास प्रशासनाने त्या दृष्टीने तयार असणे गरजेचे आहे. सद्यस्थितीत तालुक्यात दुबार पेरणीचे संकट निर्माण झाले आहे,ह्या संदर्भांत तहसीलदार नांदगाव ह्यांना राष्ट्रवादी काँग्रेस तालुकाध्यक्ष महेंद्र बोरसे ह्यांनी निवेदन दिले आहे.

भविष्यातील आपत्कालीन कृती आराखडा व उपाययोजना ह्यात कुठलीही त्रुटी राहू नये म्हणून सर्व मंडळातील उपलब्ध पर्जन्यमापक यंत्रणा निर्दोष व सुस्थितीत असणे आवश्यक आहे, पावसाची आकडेवारी कोणतीही यंत्रणा गोळा करीत असली तरी तालुक्याच्या बाबतीत प्राप्त आकडेवारीची काटेकोर तपासणी आपल्या स्तरावरून करण्यात यावी,जेणेकरून कुठल्याही मंडळावर अन्याय होणार नाही, व शासकीय योजनांचा लाभ शेवटच्या घटकापर्यंत पोहचविता येईल ह्या बद्दल प्रशासनाने सुरवातीपासूनच खबरदारी घ्यावी, 

मागील खरीप हंगाम २०२३/२४ अंतर्गत तालुक्यातील प्रतिकूल परिस्थिती पाहता प्रशासकीय पातळीवरील सदोष आकडेवारी आणि विविध खात्यातील समन्वयाचा अभाव ह्यामुळे नांदगाव तालुक्याचा समावेश दुष्काळग्रस्त जाहीर झालेल्या ४० तालुक्यात होऊ शकला नाही, तत्कालीन मा.मदत व पुनर्वसन मंत्री ह्यांच्या अध्यक्षतेखाली मा. जिल्हाधिकारी ह्यांनी शिफारस केलेल्या दुष्काळसदृश्य महसूल मंडळांना कुठलीही भरीव मदत मिळणार नाही, हा राष्ट्रवादी काँग्रेस शरदचंद्र पवार पक्षाचा आक्षेप दुर्दैवाने खरा ठरला आणि शेतकऱ्यांना  NDRF निकषाप्रमाणे  कुठलीही मदत मिळाली नाही, मंडळनिहाय अधिसूचित पिकांसाठी पीकविमा परतावा संदर्भांत शेतकऱ्यांचा पदरी अतिशय तुटपुंजी रक्कम जमा झाली होती, राज्य सरकारने विमा कंपन्यांना  २०२३/२४ विमा हप्ता जमा केला नसल्याने शेतकरी पीकविमा परतावा पासून वंचित राहिल्याची माहिती दस्तुरखुद्द राज्याचे मा. कृषिमंत्री ह्यांनी चालू पावसाळी अधिवेशनात दिली आहे. त्यामूळे शेतकऱ्यांना सरसकट पीकविमा परतावा त्यावेळेला मिळाला नाही,ह्या सर्व पार्श्वभूमीचा विचार करता  भविष्यात ह्या चुका टाळण्यासाठी प्रशासनाने खबरदारी घेणे आवश्यक आहे.

आपत्कालीन परिस्थिती ठरवण्यासाठी  ज्या निकषांची तपासणी केली जाते त्यात सर्वात महत्वाचा घटक म्हणजे पडलेला पाऊस किँवा पावसाचा खंड आणि त्या करिता आवश्यक बाब ठरते ती पर्जन्यमापक यंत्रणा.आधुनिक पर्जन्यमापकांमध्ये, पर्जन्यमानाची नोंद करण्यासाठी स्वयंचलित आणि अधिक अचूक पद्धती वापरल्या जातात. यामध्ये टिपिंग बकेट रेन गेज, फ्लोट प्रकारची पर्जन्यमापकं आणि वजन-आधारित पर्जन्यमापकं यांचा समावेश होतो. याशिवाय, डेटा गोळा करण्यासाठी आणि प्रसारित करण्यासाठी वायरलेस तंत्रज्ञान आणि सेन्सरचा वापर केला जातो. यामुळे पर्जन्यमानाचे अधिक अचूक आणि जलद मोजमाप शक्य होते. त्यामूळे अतिवृष्टी किंवा दुष्काळ यासारख्या नैसर्गिक आपत्त्यांचा अंदाज घेण्यासाठी आणि त्यावर प्रभावीपणे कार्यवाही करण्यासाठी पर्जन्यमापकांकडून मिळालेली माहिती उपयुक्त ठरते. परिणाणी जलव्यवस्थापन व आपत्ती व्यवस्थापन करण्यास मदत होते.

पर्जन्यमापक बसवताना शास्त्रीयदृष्ट्या अयोग्य माउंटिंग उंची,वाऱ्याची दिशा आणि वेगाचा प्रभाव,प्रातिनिधीक स्थापना ठिकाणे,अपुरी देखभाल आणि कॅलिब्रेशन,डेटा ट्रान्समिशन मधील समस्या,अयोग्य स्थापना कोन,पर्यावरणीय गोंधळ,हवामान बदलाकडे दुर्लक्ष,पुराचा धोका इत्यादी बाबी लक्षात घेऊन पर्जन्यमापक ३० सेमी उंच प्लॅटफॉर्मवर मोकळ्या जागेत ठेवून पावसाच्या पाण्याला कोणतेही अडथळे येणार नाहीत याची खात्री करणे आणि ठरलेल्या वेळी पावसाच्या  नोंदी मोजणे अपेक्षित आहे.

सद्यस्थितीत असलेली टंचाईसदृष्य अवस्था,भविष्यात उद्भवणारी परिस्थिती ह्या संदर्भांत प्रशासनाने खबरदारी घेणे आवश्यक आहे, अन्यथा झालेल्या नुकसानीची जबाबदारी प्रशासनाची असेल. असा इशारा राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्ष शरदचंद्र पवार नांदगाव तर्फे देण्यात आला आहे. ह्या प्रसंगी अनिल जाधव,साहेबराव गायकवाड, निलेश चव्हाण, सखाराम भूसणर अण्णा पाटील, सागर पवार, माणिकराव काळे,ज्ञानेश्वर निकम , खंडुशेठ दंडगव्हाळ, देविदास पगार, देवा देसले, मुकुंद खैरनार, भावलाल व्हरगळ, अभय देशमुख, बाळासाहेब जाधव, योगेश सरोदे, योगेश जाधव, नानासाहेब चव्हाण, मांगु पवार,अमोल पगार, मोतीराम दळवी,अशोक पवार, राकेश चव्हाण, ओंकार देशमुख, संदीप गरुड उपस्थित होते.